Geweld: Gedragskenmerken en Vroege Signalen van Escalatie
Geweldsmisdrijven nemen toe in onze samenleving. Denk aan femicide, huiselijk geweld, kindermishandeling, en geweld tegen specifieke groepen zoals LHBTQ+’ers, mensen met een migratieachtergrond, supporters van een andere club, en professionals zoals politieagenten, ambulancepersoneel, journalisten en politici. De lijst is lang en zorgwekkend.
Er zijn tal van oorzaken aan te wijzen waarom iemand geweld gebruikt. Hoewel verhoging van straffen een afschrikwekkend effect kan hebben en daders uit de samenleving houdt, biedt dit slechts een reactie nádat het kwaad is geschied. Cruciaal is het herkennen van de voorstadia en vroege signalen van geweld, voordat het escaleert.
Het Belang van Vroege Herkenning en Interventie
Uit analyses blijkt dat geweldsexplosies vaak een voorstadium hebben, gekenmerkt door een combinatie van de (hier opgesomde) gedragskenmerken: controlebehoefte, dominantie, gebrek aan empathie, verantwoordelijkheid ontlopen, slachtofferrol aannemen, impulsiviteit, woede-uitbarstingen, manipulatief gedrag, bedreigingen, verbale agressie, kleineringen, vernieling van persoonlijke bezittingen, grensoverschrijdend gedrag en gebrek aan respect (o.a. voor dieren, kinderen, LHBTQ+’ers, vrouwen, mensen met een migratieachtergrond). Maar het allereerste stadium is het overschrijden van fatsoensnormen. En die moeten we met zijn allen bewaken.
Niet één van deze eigenschappen op zich is bewijs van een potentiële geweldsdelinquent. Echter, een “bouquet” van deze kenmerken is wel degelijk een sterke indicator en voorloper van potentieel ernstig geweld. Vaak zijn er dus voortekenen en een voorgeschiedenis met minder ernstige geweldsdelicten aanwezig. Het is van cruciaal belang om deze symptomen in een vroeg stadium te herkennen én er adequaat tegen op te treden!
In onze maatschappij hebben we helaas een zekere tolerantie opgebouwd voor veel van deze voortekenen. Er wordt vaak gedacht: “Ach ja, hij sloeg zijn vrouw wel, maar hij had ook een slokje te veel op, of ze vroeg er zelf om.” En bij aangifte doen: “Ach ja, heeft toch niet zoveel zin.” Maar als je geen aangifte doet, bouw je ook geen ‘dossier’ op tegen iemand, waardoor jij of anderen later het slachtoffer kunnen worden van verdere escalatie.
We hebben de neiging om ‘het volgen van iemand’ niet strafbaar te achten, pas wanneer er veel gebeurd is wordt dit als stalking gezien. Echter, het is een primair kenmerk van het willen uitoefenen van controle. Dreigen is misschien wel het belangrijkste kenmerk om iemand te willen controleren. Strafrechtelijk moet je nu vrij ver gaan voordat dreiging wordt aangepakt. Maar zouden we verborgen dreigementen zoals “hou jij je dochter maar goed in de gaten” niet ook strafbaar moeten stellen? Al was het maar met een juridische waarschuwing (aantekening op het strafblad) of een korte taakstraf. En laten we vooral advocaten geen kans geven met ‘het was alleen maar een goedbedoeld advies’. In ieder geval wordt dan de eerste grens getrokken en een “tot hier en niet verder”-signaal afgegeven.
Een grappige voetnoot aan dit serieuze onderwerp is dat toen ik een AI programma een afbeelding passend bij dit onderwerp wilde laten maken, hij dat niet deed ”omdat dat kwetsend of intimiderend kan zijn”. AI zelf is dus al een fatsoens-stapje verder.